zondag 20 mei 2012

De stofwisseling van de Dam


Toen ik deze foto voor het eerst zag, geloofde ik niet dat het waar was. Als kijker weet je niet meteen waar je bent, terwijl dit toch het bekendste plein van de stad is. En dan de krankzinnige combinatie van twee wrakke oude pandjes op een neuslengte afstand van een groot nieuwbouwpand. Wat is hier aan de hand?

Ik zag er prompt een embleem in voor mijn boek. Een stad verandert, bouwt, sloopt, bouwt weer, traag maar beweeglijk. Zelden is dat proces zo recht voor z'n raap in beeld gebracht als hier aan de zuidzijde van de Dam, door fotograaf Cornelis Leenheer in februari 1917. Het is een staatsieportret van de metamorfose.

En zelden is het zo onsentimenteel vastgelegd. De geschiedenis van de stad wordt vaak geschreven met een moraliserende ondertoon, als een strijd tussen goed en kwaad. In veel geschiedenisverhalen is behoud van het oude goed en sloop slecht, maar het kan ook andersom. De emoties kunnen hoog oplopen.

Hier gebeurt dat niet. De bouwsels uit verschillende eeuwen staan er niet als goed en slecht, maar als oud en nieuw, klein en groot, kapot en splinternieuw, gaand en komend. Geen voorverpakt oordeel. Zegt u het zelf maar. Zo wilde ik schrijven.

Het deed me zoeken naar deze uitspraak van Sybil Moholy-Nagy in haar boek ‘The Matrix of Man’ uit 1968:

Cities, like men, are embodiments of the past, and mirages of unfulfilled dreams. They thrive on economy and waste, on exploitation and charity, on the initiative of the ego and the solidarity of the group. (…) Most decisive of all, cities, like mankind, renew themselves unit by unit in a slow, time bound metabolic process.

Oftewel, in mijn vertaling van de laatste zin: ‘Doorslaggevend is dat steden zichzelf, net als de mensheid, deeltje voor deeltje vernieuwen, in een langzaam, aan tijd gebonden stofwisselingsproces.’

Toen ik de foto eenmaal als embleem had geadopteerd, kwamen de praktische vragen. Waarom lieten ze die twee oude pandjes tijdens de bouw staan, terwijl ze uiteindelijk toch zouden worden gesloopt? Het is toch heel onhandig om te heien en te metselen met zo’n obstakel pal ernaast?

Vervolgens ben ik op zoek gegaan naar het verhaal achter deze wondermooie foto.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten