Toen ik deze foto voor het eerst zag, geloofde ik niet dat
het waar was. Als kijker weet je niet meteen waar je bent, terwijl dit toch het bekendste plein van de stad is. En dan de krankzinnige combinatie van twee wrakke oude pandjes op een neuslengte afstand van een groot nieuwbouwpand.
Wat is hier aan de hand?
Ik zag er prompt een embleem in voor mijn boek. Een stad
verandert, bouwt, sloopt, bouwt weer, traag maar beweeglijk. Zelden is dat
proces zo recht voor z'n raap in beeld gebracht als hier aan de zuidzijde van de Dam, door fotograaf Cornelis Leenheer in februari 1917. Het is een staatsieportret van de metamorfose.
En zelden is het zo onsentimenteel vastgelegd. De geschiedenis van de stad
wordt vaak geschreven met een moraliserende ondertoon, als een strijd tussen
goed en kwaad. In veel geschiedenisverhalen is behoud van het oude goed en
sloop slecht, maar het kan ook andersom. De emoties kunnen hoog oplopen.
Hier gebeurt dat niet. De bouwsels uit verschillende eeuwen staan
er niet als goed en slecht, maar als oud en nieuw, klein en groot, kapot en
splinternieuw, gaand en komend. Geen voorverpakt oordeel. Zegt u het zelf maar.
Zo wilde ik schrijven.
Het deed me zoeken naar deze uitspraak van Sybil Moholy-Nagy
in haar boek ‘The Matrix of Man’ uit 1968:
Cities, like men, are embodiments of the past, and mirages of
unfulfilled dreams. They thrive on economy and waste, on exploitation and
charity, on the initiative of the ego and the solidarity of the group. (…) Most decisive of all, cities, like
mankind, renew themselves unit by unit in a slow, time bound metabolic process.
Oftewel, in mijn vertaling van
de laatste zin: ‘Doorslaggevend is dat steden zichzelf, net als de mensheid,
deeltje voor deeltje vernieuwen, in een langzaam, aan tijd gebonden
stofwisselingsproces.’
Toen ik de foto eenmaal
als embleem had geadopteerd, kwamen de praktische vragen. Waarom lieten ze die twee
oude pandjes tijdens de bouw staan, terwijl ze uiteindelijk toch zouden worden
gesloopt? Het is toch heel onhandig om te heien en te metselen met zo’n
obstakel pal ernaast?
Vervolgens ben ik op
zoek gegaan naar het verhaal achter deze wondermooie foto.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten